2. Milieu en energie

Het programma Milieu en energie heeft als doel:

Het programma bestaat uit de deelprogramma's:

1. Milieu
2. Energie en klimaat

Milieu
In 2024 is de urgentie van effectief milieubeleid en een goede uitvoering van vergunningverlening, toezicht en handhaving nog groter geworden. Daarom hebben we de lijn die ingezet met de Strategische Milieu-Agenda voortgezet en vertalen we deze naar de nieuwe Omgevingsvisie. Inzicht in de uitstoot van bedrijven en de effecten die dit heeft is belangrijk voor onze prioritering voor bijvoorbeeld actuele vergunningen, risicogericht toezicht en handhaving. Daarom zijn we ook een onderzoek naar milieugebruiksruimte gestart. Daarnaast hebben we gewerkt aan de uitvoering van het Milieuprogramma. De moties 61 en 75, Statenvragen, en een onderzoek van RTL Nieuws naar zorgkosten in relatie tot zware industrie hebben veel capaciteit inspanning gevraagd, waardoor de planning van de reguliere taken onder druk kwam te staan.  

Net als in voorgaande jaren zijn voor Bodem verschillende SPUK-projecten in uitvoering: de aanpak van spoedlocatie, de afstemming van de grondwatermonitoring, het onderzoek naar PFAS-bronnen en naar de nazorglocaties bodemverontreiniging. Deze onderzoeken lopen door in 2025. Eind 2023 is de wens uitgesproken door college en directie voor een brede integrale analyse van de zoutwinning in onze provincie (Nobian en Nedmag). Dit heeft geresulteerd in een rapportage die ons college heeft vastgesteld en naar uw Staten gestuurd. In deze rapportage zit een compleet overzicht van de zoutwinning in de provincie inclusief de effecten van zoutwinning op de economie, milieu en inwoners. Dit rapport is als basis gebruikt voor een expertmeeting voor de Statenleden in september 2024.  

Wij hebben het project 'Monitoring van afvalgegevens' gestart, belangrijk voor het identificeren van kansen en risico's in de overgang naar een circulaire economie en voor het evalueren van de effectiviteit van beleid en uitvoering. Voor de aanpak van asbest is voor de subsidieregeling GRRG een aanvulling opgenomen voor de aanpak van groot onderhoud bij rijksmonumenten waarbij ook sprake is van een asbestdakbedekking. Ook is er een pilot project Verduurzaming van agrarische erven in combinatie met asbest in uitvoering met LTO Noord door de gemeente Midden-Groningen.

In 2023-2024 is de Hinderapp uitgebreid naar andere gemeenten. Ook is de Hinderapp verdiept met het toevoegen van de mogelijkheid voor alle bewoners in de provincie om houtrookoverlast te melden in de Hinderapp zodat inzicht wordt verkregen in de mate en ernst van deze hinder in de provincie.
Om de kwaliteit van de fijnstofmetingen in de provincie Groningen te verbeteren is in 2024 gestart met het oprichten van een meetstation om fijnstofmetingen te verrichten in het gebied onder Oosterhorn.

Gaswinning
Op 19 april 2024 is het Groningenveld definitief gesloten. Hiermee is een definitief einde gekomen aan een lange periode van gaswinning. Dit is een belangrijke mijlpaal voor Groningen. Het betekent dat de oorzaak van veel ellende is gestopt, maar de gevolgen ervan zijn nog niet voorbij. We hebben ons in 2024 samen met de regio ingezet om zowel voor schade als voor versterking tot betere afhandeling te komen. We hebben gesprekken met Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) gevoerd en hebben de gemeenten in hun gesprekken met Nationaal Coördinator Groningen (NCG) ondersteund. Samen is overleg met de staatssecretaris gevoerd over verbeteringen die nodig zijn om tot een snelle, rechtvaardige afhandeling van schade en versterking te komen. Dit zal eind eerste kwartaal of begin tweede kwartaal van 2025 leiden tot een gezamenlijk gedragen en ondertekende agenda voor Herstel van Groningen, waaruit blijkt hoe deze agenda bewoners helpt.

Het Agroprogramma heeft in 2024 de ondersteuning van agrariërs door consulenten en de uitvoering van de Maatwerkregeling doorgezet. Met de Maatwerkregeling zijn er 71 aanvragen beschikt die in de eerste en tweede openstelling een aanvraag hebben gedaan. Daar komen nog beschikkingen bij vanuit de derde openstelling die in de afrondende fase zit. Ook heeft het Agroprogramma een pilot Mestaanzuring gefinancierd waar nog gewacht wordt op de resultaten.

Het Mkb-programma heeft in 2024 de ondersteuning van ondernemers door de consulenten doorgezet en breder bekendgemaakt. Er is gewerkt aan een investeringssubsidie voor het micro-mkb, waarvan het de bedoeling is dat deze in het tweede kwartaal van 2025 opengesteld wordt.

De provincie is binnen Nationaal Programma Groningen verantwoordelijk voor het thematisch programma, dat gaat over bovenlokale thema's. In 2022 hebben we samen met een groot aantal partners uit de regio verdere stappen gezet in de ontwikkeling en uitvoering van het thematisch programma. Dit heeft het afgelopen jaar geleid tot toekenning van in totaal zeven provinciale projectaanvragen door het bestuur van Nationaal Programma Groningen. Met deze projecten worden stevige investeringen gedaan in de vrijetijdseconomie, gezondheid en in het thema bereikbaarheid. Vanaf de start van het programma is in totaal aan de realisatie van 73 projecten bijgedragen. (Zie voor nadere informatie paragraaf 9. Nationaal Programma Groningen.)

Ten slotte is in april 2023 de kabinetsreactie op de parlementaire enquête aardgaswinning Groningen 'Nij Begun' gepresenteerd, die wordt uitgewerkt door het Rijk in samenwerking met de regio. Dit gebeurt langs vier agenda's: (1) Herstel, (2) Isolatie, (3) Sociaal en (4) Economisch. De provincie heeft in 2024 als onderdeel van de regio bijgedragen aan de uitwerking van deze agenda's. Ook heeft de provincie een rol gespeeld in de regionale coördinatie van agenda-overstijgende werkzaamheden rond Nij Begun.

Energie
In 2024 hebben we verder gewerkt aan de Klimaatagenda Groningen. De klimaatagenda beschrijft onze bijdrage aan het Nationaal Klimaatakkoord richting 2030. Wij streven naar 55% CO2-reductie in lijn met Europese en nationale doelstellingen. Op 16 juli 2024 hebben wij een nieuw uitvoeringsprogramma vastgesteld. In afwachting van de Omgevingsvisie en het Programma Energie zijn in dit uitvoeringsprogramma zijn geen nieuwe beleidskeuzes gemaakt. Er staan enkel activiteiten en inzet in beschreven die onontkoombaar, onmisbaar, onvermijdelijk en onomstreden zijn.

In de opmaat naar het voorgenoemde Programma Energie hebben we in 2024 een zogenaamd bouwstenendocument opgeleverd. In het bouwstenendocument bieden we overzicht van de systeemvraagstukken, de aanpak en het participatietraject met belanghebbenden. Het is de basis voor het nog te schrijven programma Energie. In het Programma Energie werken we aan een betrouwbaar, betaalbaar, beschikbaar, bestendig energiesysteem voor bewoners en bedrijven. We doen dit niet zomaar: een belangrijke randvoorwaarde is dat deze ontwikkelingen van het energiesysteem meerwaarde bieden voor de provincie Groningen en haar inwoners. Lokaal eigenaarschap en draagvlak zijn sleutelwoorden. Ook willen we ons kostbare landschap zoveel mogelijk behouden en waar mogelijk versterken.

Wij hebben verder gewerkt aan de in 2021 vastgestelde ambitie van de Groningse Regionale Energiestrategie om 5,7 TWh duurzame energie op te wekken. Ook zijn we met gemeenten in gesprek gegaan over hun ambities op het gebied van zonneparken, tegen de achtergrond van het gewijzigde provinciale beleid voor grootschalige zonne-energie op land.  

In 2024 hebben we onder leiding van het ministerie van EZK verder gewerkt aan routes voor de aanlanding van minimaal 4,7 gigawatt wind op zee op de Eemshaven. Door in te zetten op de tunnelvariant wil de provincie zorgen voor een duurzame, toekomstbestendige energie-infrastructuur. Een constructieve samenwerking met initiatiefnemers, de regiopartijen en andere stakeholders stond hierbij voorop, dit met het oog op de noodzakelijke doorkruising van het Waddengebied. Deze wind op zee is nodig voor de verduurzaming van de industrie en het opstarten van de waterstofeconomie. Daarbij stellen we randvoorwaarden aan het ruimtegebruik in de Eemshaven en Oostpolder. Ook kijken we naar mogelijkheden voor hergebruik van industriële restwarmte in de gebouwde omgeving. Zo heeft Groningen er duidelijk voordeel van.

Groningen kampt met een tekort aan transportcapaciteit voor elektriciteit, net als grote delen van de rest van Nederland. We hebben daarom juni 2024een Uitvoeringsprogramma Provinciaal Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat vastgesteld behorend bij het pMIEK 1.0, en gewerkt aan het pMIEK 2.0. Deze programmatische aanpak moet er uiteindelijk toe leiden dat onze industrie en andere economische sectoren ook in de toekomst van voldoende (duurzame) energie kunnen worden voorzien. Deze duurzame energie zal deels ook in waterstof kunnen worden omgezet, zodat regionale bedrijven hier gebruik van kunnen maken voor hun industriële processen. Wij faciliteren dit onder andere door het bij elkaar brengen van partijen en het starten met de ontwikkeling van diverse NPG-regelingen.

Naast energieproductie en energie-infrastructuur is ook energiebesparing een belangrijk thema binnen onze provincie. In 2024 zagen we dat gemeenten steeds vaker samen op wilden trekken met de provincie om hen te ondersteunen en te faciliteren bij de uitvoering van de warmtetransitie en het aardgasvrij maken van woningen (doelstelling Nij Begun). Dit doen wij bijvoorbeeld door het bundelen van programma’s, kennis en expertise. Daarnaast hebben we ook gewerkt aan energiebesparing bij maatschappelijke instellingen en bedrijven. Deels met behulp van geld vanuit het Rijk begeleiden en ontzorgen we instellingen en bedrijven bij het zetten van (soms de eerste stappen) op het gebied van energiebesparing en daarmee ook het omlaag brengen van kosten. Hiermee leveren we een bijdrage aan de bestaanszekerheid en aanwezigheid van (maatschappelijke) voorzieningen in de provincie.